Service marketing kannada 1st chapter

BBM-VI SEM

ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ನಿರ್ವಹಣೆ - IV  (ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೇವೆಗಳು)

ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ             

ಪಠ್ಯಕ್ರಮ

1. ಸೇವಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ: ಅರ್ಥ, ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ, ಪ್ರಕೃತಿ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪ್ತಿ - ಸೇವೆಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು - ಸೇವೆಗಳ ವರ್ಗೀಕರಣ - ಸೇವೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಕಾರಣಗಳು - ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆಗಳ ಪಾತ್ರ.
2. ಸೇವೆಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಮಿಶ್ರಣ: ಉತ್ಪನ್ನ, ಬೆಲೆ, ಭೌತಿಕ ವಿತರಣೆಯ ಪ್ರಚಾರ, ಜನರು, ಭೌತಿಕ ಪುರಾವೆಗಳು, ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ – ಸೇವಾ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ವಿತರಣ
3. ಸೇವೆಯ ವೈಫಲ್ಯ ಮತ್ತು ಮರುಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ: ಸೇವೆಯ ವೈಫಲ್ಯ, ಸೇವೆಯ ವೈಫಲ್ಯ ಮತ್ತು ಮರುಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯ ಪರಿಣಾಮ - ಗ್ರಾಹಕರ ಕ್ರಮಗಳ ವಿಧಗಳು - ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಸೇವೆಯ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳು.
4. ಗ್ರಾಹಕರ ಅಗತ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು- ಗ್ರಾಹಕರ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸುವ ಅಂಶಗಳು - ಸೇವಾ ನಿರ್ಧಾರದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ - ಸೇವೆಯ ಖರೀದಿ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ – ಖರೀದಿ ಪೂರ್ವ ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ.
5. ಇತರೆ ಸೇವೆಗಳ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ: ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸೇವೆಗಳು, ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ, ಹೋಟೆಲ್, ವಿಮೆ, ಟೆಲಿಕಾಂ ಮತ್ತು ಏರ್ಲೈನ್ ​​ಸೇವೆಗಳು (ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಮಾತ್ರ).

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
1. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸೇವೆಗಳು - ದೀಪಕ್ ಭಂಡಾರಿ & ಅಮಿತ್ ಮಿಶ್ರಾ
2. ಸೇವಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ - ವ್ಯಾಲಾನಿಕ್ ಎ ಝೀತಮ್ಲ್ & ಅಜಯ್ ಪಂಡಿತ್
3. ಸೇವಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ - ಡಾ. ಶ್ರೀನಿವಾಸನ್
4. ಡಾ.ಎಂ.ಆರ್.ಪಿ. ಸಿಂಗ್
5. ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಹರ್ಭಜನ್ ಬನ್ಸಾಲ್

ಘಟಕ 1: - ಸೇವಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ

   ಸೇವೆಯು ಒಬ್ಬರು ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ನೀಡುವ ಕಾರ್ಯ ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯಾಗಿದೆ ಇದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸಮಯ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಬದಲಾವಣೆಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಲಾಭವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅನುಕೂಲ ಒದಗಿಸುವ ಆರ್ಥಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯಾಗಿದೆ.

ಸರಕುಗಳು – ನಾವು ಸ್ಪರ್ಶಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವ ವಸ್ತುಗಳು - "ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗೋಚರಿಸುವ ವಸ್ತುಗಳು "

ಸೇವೆಗಳು - ನಾವು ಸ್ಪರ್ಶಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲದ - ಆದರೆ ನಾವು ಅವುಗಳ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನೋಡಬಹುದಾದ "ಅಮೂರ್ತವಾದ" "ಸೇವೆಗಳು ಅದರೆ ಇದು ಭೌತಿಕವಲ್ಲ, ಅವುಗಳು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತವೆ "

ಪರಿಚಯ

ಸರಳವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಸೇವೆಗಳು ಒಂದು ಬಗೆಯ ಕ್ರಮ, ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಆಸಕ್ತಿಯು ಸರ್ವಾನುಮತದ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ವಿಷಯ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದೆಯೇ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಗಣನೀಯವಾದ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸೇವೆಯನ್ನು ಒಂದು ಸ್ಪಷ್ಟ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಹಲವಾರು ಸಂಶೋಧಕರು ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತ ಬಂದಿರುವುದು ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯವಾಗಿದೆ.

ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ ಅಮೆರಿಕನ್ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ 1960 ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ "ಸೇವೆಗಳು ಎಂದರೆ : ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಅಥವಾ ತೃಪ್ತಿಗೊಳಿಸುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ನೀಡುವುದು ಅಥವಾ ಸರಕುಗಳ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಒದಗಿಸುವುದು" ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಿತು. ಸರಕುಗಳ ಮಾರಾಟಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಈ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವು ಸೇವೆಗಳ ಒಂದು ಸೀಮಿತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು.

1963 ರಲ್ಲಿ ರಾಗನ್ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ ಇತರ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವು, "ಸರಕುಗಳು ಅಥವಾ ಇತರ ಸೇವೆಗಳೊಂದಿಗೆ (ಕ್ರೆಡಿಟ್, ಡೆಲಿವರಿ, ಇತ್ಯಾದಿ) ಖರೀದಿಸಿದಾಗ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಕರಾರುವಾಕ್ಕಾಗಿ ತೃಪ್ತಿಗೊಳಿಸುವ ತೃಪ್ತಿಗಳನ್ನು (ಸಾರಿಗೆ, ವಸತಿ ಮುಂತಾದವುಗಳು) ಅಥವಾ ತೃಪ್ತಿಕರವಾದ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳನ್ನು ಜಂಟಿಯಾಗಿ ನೀಡುವಂತೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ" . ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ತೃಪ್ತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಮತ್ತು ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಂತೆಯೇ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಸಮರ್ಥವಾದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿರುವ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಶುದ್ಧ ಇಂಟಿಯಾನ್ಬೈಬಲ್ಗಳು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

1973 ರಲ್ಲಿ ಬೆಸ್ಸೊಮ್ "ಗ್ರಾಹಕರ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಮೌಲ್ಯಯುತ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಅಥವಾ ತೃಪ್ತಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಸ್ವತಃ ತಾನೇ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಅಥವಾ ಸ್ವತಃ ತಾನೇ ನಿರ್ವಹಿಸಬಾರದೆಂದು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ" ಎಂದು ಬೆಸ್ಸೊಮ್ ಸೂಚಿಸಿದರು.

1984 ರಲ್ಲಿ ಕೋಟ್ಲರ್ ಮತ್ತು ಬ್ಲೂಮ್, "ಒಂದು ಪಕ್ಷವು ಇನ್ನೊಂದಕ್ಕೆ ನೀಡಬಹುದಾದ ಯಾವುದೇ ಚಟುವಟಿಕೆ ಅಥವಾ ಪ್ರಯೋಜನವೆಂದರೆ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಅಮೂರ್ತವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಅದರ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ.ಇದರ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಭೌತಿಕ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲದಿರಬಹುದು".

ಸೇವೆಗಳ ನೈಸರ್ಗಿಕತೆ

ಸೇವೆಗಳ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಈ ವಿಶೇಷ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಪ್ರಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ನವೀನ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಭಿನ್ನ ಸೇವಾ ಉದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿ ಕಳಪೆ ಮಟ್ಟದ ಸೇವೆಯ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಒಂದು ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಮಾಲೀಕರು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸಂಭಾವ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಉಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ತಂತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇವೆಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಒಲವು ತೋರುತ್ತಾರೆ. ಸೇವೆಗಳ ಸ್ವಭಾವದ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಮರ್ಪಕ ತಿಳುವಳಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಇದು ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಸೇವೆಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಬಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ಜ್ಞಾನವು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋದಂತೆ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ನಮ್ಮ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವೂ ಸಹ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಸೇವೆಗಳು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಂದ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿಸುವ ಹಲವಾರು ಅನನ್ಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕೆಲವು ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಕೆಳಕಂಡಂತಿವೆ:

1. ಅಸ್ಪಷ್ಟತೆ: ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಸ್ತುಗಳಂತೆ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಅಥವಾ ಕ್ರಮಗಳು, ಕಣ್ಣಿಗೆ ಕಾಣುವ, ಅನುಭವಿಸುವ, ರುಚಿಯಿಲ್ಲದ ಅಥವಾ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ನಾವು ಗ್ರಹಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಸ್ಪರ್ಶಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ನಾವು ಸೋಪ್ ಬಾರ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದಾಗ, ನಾವು ಶುದ್ಧೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅದರ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ನೋಡಬಹುದು, ಅನುಭವಿಸಬಹುದು, ವಾಸನೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಬಳಸಬಹುದು. ಆದರೆ, ನಾವು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಲ್ಲಿ ಸೆಮಿಸ್ಟರ್ಗಾಗಿ ಶುಲ್ಕ ಪಾವತಿಸಿದಾಗ, ನಾವು ಜ್ಞಾನ, ಕೌಶಲ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಿಗಾಗಿ ಪಾವತಿಸುತ್ತೇವೆ, ಇದು ಶಿಕ್ಷಕರಿಂದ ನಮಗೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೋಧನೆ ಒಂದು ಅಮೂರ್ತ ಸೇವೆಯಾಗಿದೆ. ನಾವು ವಿಮಾನದಿಂದ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವಾಗ, ನಾವು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಲಾಭವು ಒಂದು ಸೇವೆಯಾಗಿದೆ (ಸಾರಿಗೆ) ಆದರೆ, ನಾವು (ಬೋಯಿಂಗ್, ಅವ್ರೋ, ಕಾಂಕಾರ್ಡ್, ಇತ್ಯಾದಿ) ಹಾರಾಟ ಮಾಡುವ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಮಾನ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಪಾನೀಯದಂತಹ ಕೆಲವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು. ಅವುಗಳನ್ನು ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

2. ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗದಿರುವಿಕೆ: ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸೇವೆಯನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಸ್ಪಷ್ಟ ಉತ್ಪನ್ನ (ಡ್ರೈ ಕ್ಲೀನಿಂಗ್) ಅಥವಾ ಭೌತಿಕ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ (ಹೋಟೆಲ್, ರೈಲು, ಇತ್ಯಾದಿ) ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮೂಲಕ (ಗಾಯಕರು, ವೈದ್ಯರು, ಇತ್ಯಾದಿ) ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸೇವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧ, ಆದ್ದರಿಂದ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಗ್ರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನಾಗಿ ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ಟೆಲಿಫೋನ್ ಬಳಕೆದಾರರು ಅದನ್ನು ಬಳಸುವಾಗ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಕಂಪೆನಿ ಟೆಲಿಫೊನಿ ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ಲಂಬರ್ ಸೇವೆ ಮಾಡಲು ಭೌತಿಕವಾಗಿ ಇರಬೇಕು; ಕಾಸ್ಮೆಟಿಕ್ ಮಸಾಜ್ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಲಭ್ಯವಿರಬೇಕು. ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವವರು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರಬೇಕು.

3. ವಿವಿಧತೆಗಳು: ಸೇವೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಕಾರಣ, ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾನವರು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಎರಡು ಸೇವೆಗಳು ಒಂದೇ ಆಗಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಮಾನವ ಅಂಶವು ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸಲ್ಲಿಸುವಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಇದು ತುಂಬಾ ಕಷ್ಟದ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಭೇಟಿಗೆ ನಮಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಗಮನ ಕೊಡುವ ವೈದ್ಯರು ಮುಂದಿನ ಭೇಟಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಬಹುದು. ನಮ್ಮ ತಪಾಸಣೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗುಮಾಸ್ತನು ಮೊದಲಿನಂತೆ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಅಗುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ನಾವು ಅದೇ ಚಟುವಟಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆಯಬೇಕಾಗಬಹುದು. ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು ಮಾನವನ ಅಂಶದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಗರಿಷ್ಠ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಜವಾಬ್ದಾರರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ವಿಮಾನ ಸೇವೆ, ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು, ಹೋಟೆಲ್, ಇತ್ಯಾದಿ.

ಸೇವೆಗಳು ಸಮಯ, ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಜನರಲ್ಲಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಸುಸಂಗತ ಸೇವೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ. ಗ್ರಾಹಕರ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಸಿಬ್ಬಂದಿಗಳ ಇಚ್ಛೆ, ಇತರ ಗ್ರಾಹಕರು (ಅಥವಾ ಗೈರುಹಾಜರಿ) ಮತ್ತು ಅದರ ಸರಬರಾಜುದಾರರಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸದ ಹಲವಾರು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಅವಲಂಬಿಸಿದೆ ಹಾಗು ಸೇವೆಯ ಬೇಡಿಕೆಯ ಮಟ್ಟಗಳು.

4. ನಾಶಹೊಂದುವ: ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗುವುದು, ಮರುಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದು ಅಥವಾ ವಾಪಸಾಗುವುದು ಎಂದು ದೋಷಾರೋಪಣೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಸೇವೆಯ ಸೇವೆಗಳು, ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು, ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯಗಳ ಏಕಕಾಲಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಬಳಕೆಯ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಅವು ನಾಶವಾಗುತ್ತವೆ. ಗ್ರಾಹಕ ವಸ್ತುಗಳ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮುಂದಿನ ದಿನದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಬಹುದು. ಇತರರ ಮೇಲೆ ಸೇವಿಸದಿದ್ದರೆ ಸೇವೆಗಳು ವ್ಯರ್ಥವಾಗುತ್ತವೆ. ಒಂದು ಗಂಟೆ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕ ಸಮಯ, ಅಥವಾ ವಿಮಾನ ಅಥವಾ ರೆಸ್ಟೊರೆಂಟ್ ಅನ್ನು ಮರುಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರುಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಮಾರಾಟಗಾರನನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಎಂದರೆ, ಸೇವೆಯ ವಿಳಂಬ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಸಾಧ್ಯ. ಬೇಡಿಕೆ ಮುನ್ಸೂಚನೆ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ಯೋಜನೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಸವಾಲಿನ ನಿರ್ಧಾರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು. ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹಿಂತಿರುಗಿಸದ ಅಥವಾ ಹಿಂಪಡೆಯುವ ಅಂಶಗಳು ವಸ್ತುಗಳ ತಪ್ಪು ಹೋಗುವಾಗ ಬಲವಾದ ಚೇತರಿಕೆ ತಂತ್ರಗಳ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.

5. ಮಾಲೀಕತ್ವದ ವರ್ಗಾವಣೆ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು: ನಾವು ಯಾವುದೇ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದಾಗ, ಅದರ ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತೇವೆ - ಪೆನ್, ಪುಸ್ತಕ, ಶರ್ಟ್, ಟಿವಿ ಅಥವಾ ಕಾರ್ ಹಾಗೂ ಸೇವೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅದರ ಬಳಕೆಯನ್ನು ನಾವು ಪಾವತಿಸಬಹುದು, ಆದರೆ ನಾವು ಅದರ ವರ್ಗಾವಣೆಯನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಪಡೆಯುಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಟಿಕೆಟ್ಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸುವ ಮೂಲಕ ನೀವು ಸ್ಥಳೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗಮಂದಿರದಲ್ಲಿ ಸಂಜೆ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು; ವೇತನಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕಾರು ಚಾಲಕ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಿ; ಅಗತ್ಯವಾದ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಪಾವತಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಪಾವತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಲು ಅಲ್ಲ, ಆದರೆ ಬಳಕೆಗೆ ಅಥವಾ ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅಥವಾ ಬಾಡಿಗೆಗೆ ಸರಕುಗಳು ಅಥವಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ; ಮಾಲೀಕತ್ವವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.

6. ಏಕಕಾಲಿಕ: ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅಥವಾ ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ತಲುಪಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಸೇವೆಗಳು ವಿತರಣಾ ಮಾಗ್ರ ಮೂಲಕ ಚಲನೆ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಸೇವೆ ಒದಗಿಸುವವರು ಅಥವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಗೆ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಬೇಕು. ಸೇವೆಗಳು ಸೀಮಿತ ಭೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ.

7. ಗುಣಮಟ್ಟ ಮಾಪನ: ಸೇವೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಅಳತೆ ಮಾಡಲು ಇನ್ನೊಂದು ಟೋಲ್ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಸೇವೆಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ನಾವು ಇದನ್ನು ಅಳೆಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸುವ ಸಂಪೂರ್ಣ ಖರೀದಿ ಬೆಲೆ ಅಥವಾ

ಅವುಗಳ ತೊಂದರೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಹೋಟೆಲ್ನಲ್ಲಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಆಹಾರವನ್ನು ನಾವು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಬಹುದು ಆದರೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಮೌಲ್ಯಮಾಪನ ಮಾಡುವಾಗ ಮಾಣಿ ಅಥವಾ ವಾಹಕ ಸೇವೆ ಅಥವಾ ಒಟ್ಟಾರೆ ಪರಿಸರ ಅಥವಾ ಇತರ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಬಳಕೆದಾರ ತೃಪ್ತಿಪಡುವ ತೃಪ್ತಿ ಮಟ್ಟವನ್ನು ನಾವು ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದು. ಸಂಸ್ಥೆಯು ವಾತಾವರಣ, ಅನುಕೂಲ, ನಿರಂತರ ಗುಣಮಟ್ಟ, ಸ್ಥಿತಿ, ಆತಂಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಷೇರುಗಳನ್ನು ತೋರುತ್ತದೆ.

8. ಬೇಡಿಕೆಯ ಸ್ವರೂಪ: ಸೇವೆಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಹೋಗುವಾಗ, ನಾವು ಬೇಡಿಕೆಗಳ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅಂದಾಜು ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಏರಿಳಿತಗಳ ಪ್ರಕಾರ ವೀಕ್ಷಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗರಿಷ್ಟ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ, ಬೇಡಿಕೆಯ ಹೆಚ್ಚಳವಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪ್ರಯಾಣಿಕರ ಚಳವಳಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಾಗು ಮದುವೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಬೇಸಿಗೆಯ ಹವಾಮಾನವನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ ಪ್ರವಾಸಿ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ರೆಸಾರ್ಟ್ಗಳಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ.

ಭೌತಿಕ ಸರಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು

ಶಾರೀರಿಕ ಸರಕು	ಸೇವೆಗಳು
ಒಂದು ವಿಷಯ	ಒಂದು ಚಟುವಟಿಕೆ ಅಥವಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ
ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ	ಅಸ್ಪಷ್ಟ
ಏಕರೂಪದ	ವಿವಿಧತೆಗಳು
ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ವಿತರಣೆಯನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ	ಉತ್ಪಾದನೆ, ವಿತರಣೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ  ಸೇವನೆಯಿಂದ ಏಕಕಾಲಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ.
ಮಾಲೀಕತ್ವದ ವರ್ಗಾವಣೆ.	ಮಾಲೀಕತ್ವದ ವರ್ಗಾವಣೆ ಇಲ್ಲ.
ಉತ್ಪಾದನಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಗ್ರಾಹಕರು ಭಾಗವಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ.	ಗ್ರಾಹಕರು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಬಹುದು
ಸಂಗ್ರಹ ಮಾಡಿ ಇರಿಸಬಹುದು.	ಸಂಗ್ರಹ ಮಾಡಿ ಇರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

 ಸೇವೆಯವರ್ಗೀಕರಣ

ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಅದರ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಿಂದ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಬಹುದು. ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಲಾಂಡ್ರಿಗಳು, ಟ್ಯಾಕ್ಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ವ್ಯಾಪಾರಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಸಣ್ಣ ಉದ್ಯಮಗಳ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ವಿಮಾನಯಾನ, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವಿಮೆ, ದೂರಸಂಪರ್ಕ, ಹೋಟೆಲ್ ಸರಪಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಸರಕು ಸಾಗಾಟಗಳಂತಹ ಜಾಗಗಳಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ಗಾತ್ರದ ಸೇವೆ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. ಉದ್ಯಮ ಸೇವೆಗಳು. ಫ್ರ್ಯಾಂಚೈಸ್ಡ್ ಸೇವೆಯ ಮಳಿಗೆಗಳು- ಫಾಸ್ಟ್ ಫುಡ್ನಿಂದ ಬುಕ್ ಕೀಪಿಂಗ್ ವರೆಗೆ- ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಸರಪಳಿಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿ- ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾಲೀಕತ್ವ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸೌಲಭ್ಯದ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಮಾಣೀಕೃತ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಸೇವೆಗಳಿಗಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಸಂಶೋಧಕರು ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತಹ ವರ್ಗೀಕರಣ ಯೋಜನೆಗಳು ಸೇವಾ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರನ್ನು ತಮ್ಮ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಗಡಿಗಳನ್ನು ದಾಟಲು ಮತ್ತು ಇತರ ಸೇವಾ ಉದ್ಯಮಗಳಿಂದ ಅನುಭವವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿಯ ಸೇವಾ ಉದ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಗತಿಗಳನ್ನು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸೇವಾ ವ್ಯವಹಾರಗಳಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕರು ಅನ್ವಯಿಸಬಹುದು. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧಕರು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗಿನಿಂದ, ಅವರು ತಮ್ಮ ವರ್ಗೀಕರಣವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೆಯದನ್ನು 1964 ರ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ಕೊನೆಯದಾಗಿ 1989 ರ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಯಿತು.

ಲೇಖಕ	ಪ್ರಸ್ತಾಪಿತ ವರ್ಗೀಕರಣ	ಅಬಿಪ್ರಾಯ
ಜುದ್ದ್ (1964)	1.      1. ಬಾಡಿಗೆ ಸರಕು ಸೇವೆಗಳು (ಸ್ವಂತ ಮತ್ತು ಬಲಕ್ಕೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿತ ಕಾಲಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಬಳಸಿ) 2.      2. ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಸರಕು ಸೇವೆ (ಗ್ರಾಹಕರ ಒಡೆತನದ ಸರಕುಗಳ ಕಸ್ಟಮ್ ದುರಸ್ತಿ ಸುಧಾರಣೆ) 3.      3.ಅಲ್ಲದ-ಸರಕು ಸೇವೆಗಳು (ವೈಯಕ್ತಿಕ, ಅನುಭವ ಅಥವಾ "ಅನುಭವದ ಸ್ವಾಮ್ಯ"	ಮೊದಲ ಎರಡು ತಕ್ಕಮಟ್ಟಿಗೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿರುತ್ತವೆ ಆದರೆ ಮೂರನೇ ವರ್ಗವು ತುಂಬಾ ವಿಶಾಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಮೆ, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಕಾನೂನು ಸಲಹೆ ಮತ್ತು ಲೆಕ್ಕಪತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮುಂತಾದ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.
4.      ಝೀತ್ಮೆಲ್ (1974	5.      1.ಮಾರಾಟಗಾರರ ಪ್ರಕಾರ 2.ಖರೀದಿದಾರನ ಪ್ರಕಾರ 3.ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸುವುದು 4.ಅಭ್ಯಾಸ ಖರೀದಿ 6.      5. ನಿಯಂತ್ರಣದ ಪದವಿಗೆ	ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಅನ್ವಯಿಸುವಿಕೆ ಇಲ್ಲ ಸೇವೆಗಳು ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಸಮನಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸಬಹುದು
7.      ಶೋಸ್ಟಾಕ್ (1977)	8.      ದೈಹಿಕ ಸರಕುಗಳ ಅನುಪಾತ ಮತ್ತು ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಸೇವೆಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ 9.	10.  ಬಹು ಗುಣಲಕ್ಷಣ ಮಾಡೆಲಿಂಗ್ಗಾಗಿ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
11.  ಮಹತ್ವ ಸಾಸರ್ ಎಟ್. ಅಲ್. * (1978)	12.  ಪ್ರತಿ ಉತ್ಪನ್ನ "ಪ್ಯಾಕೇಜ್" ಒಳಗೆ.	13.  ಕೆಲವು ಶುದ್ಧ ಸರಕುಗಳು ಅಥವಾ ಶುದ್ಧ ಸೇವೆಗಳು
14.  ಹಿಲ್ (1977)	15.  1. ಸರಕುಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ಸೇವೆಗಳು 2.ಸೇವೆಯ ಶಾಶ್ವತ ಮತ್ತು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳು 3. ಈ ಪರಿಣಾಮಗಳ ರಿವರ್ಸಿಬಿಲಿಟಿ ವಿರುದ್ಧದ ವಿರುದ್ಧತೆ 4. ಶಾರೀರಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಪರಿಣಾಮಗಳು 5. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮೂಹಿಕ ಸೇವೆಗಳು. 16.	17.  ಸೇವಾ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು ಮತ್ತು (5 ರಲ್ಲಿ) ಸೇವೆಯ ವಿತರಣಾ / ಬಳಕೆ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಮಹತ್ವ ನೀಡುತ್ತದೆ.
ಥಾಮಸ್ (1978)	1.         ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಸಾಧನ ಆಧಾರಿತ ಎ. ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ (ಉದಾ., ಕಾರ್ ವಾಶ್) ಬಿ. ಕೌಶಲ್ಯವಿಲ್ಲದ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ (ಉದಾ. ಚಲನಚಿತ್ರ ರಂಗಭೂಮಿ) ಸಿ. ಪರಿಣಿತ ಸಿಬ್ಬಂದಿ (ಉದಾ., ಏರ್ಲೈನ್) ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವುದು,	ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ನಿಂತಿರುವ ಉತ್ಪನ್ನ ಲಕ್ಷಣಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.
ಚೇಸ್ (1978)	ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಜನರು ಆಧಾರಿತ ಎ.  ಕೌಶಲ್ಯರಹಿತ ಕಾರ್ಮಿಕ (ಉದಾ., ಹುಲ್ಲು ಹಾಸು ಕಾಳಜಿ) ಬಿ. ನುರಿತ ಕಾರ್ಮಿಕ (ಉದಾ., ದುರಸ್ತಿ ಕೆಲಸ) ಸಿ. ವೃತ್ತಿನಿರತ ಸಿಬ್ಬಂದಿ (ಉದಾ., ವಕೀಲರು, ದಂತವೈದ್ಯರು)	ಉತ್ಪನ್ನದ ಏರಿಳಿತವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಪರ್ಕ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಕಷ್ಟ ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಸೇವೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಬೇಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಸೇವಾ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳ ಸಮಯದ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ.
ಕೋಟ್ಲರ್ (1980)	ಸೇವಾ ವಿತರಣೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಸಂಪರ್ಕದ ವಿಸ್ತಾರದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ a. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಪರ್ಕ (ಉದಾ., ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ, ಹೋಟೆಲ್ಗಳು, ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ಗಳು) ಬೌ. ಕಡಿಮೆ ಸಂಪರ್ಕ (ಉದಾ. ಪೋಸ್ಟಲ್ ಸರ್ವಿಸ್, ಸಗಟು ವ್ಯಾಪಾರಿ)	ಹಿಂದಿನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ, ಸೇವೆಯ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ.
ಲವ್ಲಾಕ್ (1980)	೧. .ಆಧಾರಿತ ಜನರು Vs. ಉಪಕರಣ 2. ಯಾವ ಕಕ್ಷಿಗಾರನ ಉಪಸ್ಥಿತಿಗೆ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿದೆ 3. ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಗತ್ಯತೆಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರದ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ 4. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ, ಲಾಭರಹಿತ ವರ್ಸಸ್ ಲಾಭರಹಿತ	ಹಿಂದಿನ ವಿಂಗಡನೆಯನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಹೊಸ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಗೀಕರಣ-ಕೇಷನ್ನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ವರ್ಗಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತದೆ.  ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ವಸ್ತುವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೂಲಭೂತ-ತಳ ವರ್ಗೀಕರಣ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದೆ.
ಸ್ಕೆನರ್ (1986)	1. ಪರಸ್ಪರ ಪದವಿ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕೀಕರಣ a. ಕಡಿಮೆ b. ಹೆಚ್ಚಿನ 2. ಕಾರ್ಮಿಕ ಪದವಿ a. ಕಡಿಮೆ b. ಹೆಚ್ಚಿನ	ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಕಸ್ಟಮೈಸ್ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಅಧಿಕ ಮಟ್ಟದ ಕಾರ್ಮಿಕ ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧತಂತ್ರದ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ತೀವ್ರತೆ ಓದುಗರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬಹುದು
ವಾಂಡರ್ಮೇವ್ & ಚಾಡ್ವಿಕ್ (1989)	1. ಗ್ರಾಹಕರು / ನಿರ್ಮಾಪಕ ಪರಸ್ಪರ ಪದವಿ a. ಕಡಿಮೆ b. ಹೆಚ್ಚಿನ 2. ಸರಕುಗಳ ಸಂಬಂಧಿತ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ a. "ಶುದ್ಧ" ಸೇವೆಗಳು b. ಕೆಲವು ಸರಕುಗಳ ಸೇವೆಗಳು ಅಥವಾ ಸರಕುಗಳ ಮೂಲಕ ವಿತರಿಸಲಾಯಿತು c. ಸರಕುಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವ ಸೇವೆಗಳು ಸೇವೆ ವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ	ಸರಕುಗಳ ಅಂಶಗಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಪಾತ್ರವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಸೇವೆಗಳ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಸೇವಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ವಿವರವಾದ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಪ್ರಮುಖವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಹಕ ವ್ಯವಹಾರವು ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಗುಂಪಿನೇ ಆಗಿರುವ ಸೇವೆ ವ್ಯವಹಾರದ ಸ್ವಭಾವದ ಹೊರತಾಗಿ ಸೇವೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಬದಲಾಗದೆ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ; ಸೇವೆಯು ಹೆಚ್ಚು ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ಸಿಬ್ಬಂದಿ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಅಥವಾ ಎರಡನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರ ಉತ್ಪಾದನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳ ನಡುವಿನ ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಸಂವಹನ - ಯಾವಾಗಲೂ ಸಂಭವಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ಒಳಅರಿವು ಯಾವಾಗಲೂ ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಸೇವೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಕಾರಣಗಳು

ಆಹಾರ, ಆಶ್ರಯ ಮತ್ತು ಉಡುಪುಗಳ ಮನುಷ್ಯನ ದೈಹಿಕ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸುವ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ತಯಾರಿಕಾ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು ಬೆಳೆದವು. ಮೂಲ ಅವಶ್ಯಕತೆ ಪೂರೈಸಿದಂತೆ ಸುಧಾರಿತ ತೃಪ್ತಿಗಾಗಿ ಬೇಡಿಕೆಯಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಇದು ಅದೇ ಉತ್ಪನ್ನದ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳ ಪ್ರಸರಣ ಮತ್ತು ಅದರ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಹಲವಾರು ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಸೇವಾ ಉದ್ಯಮಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಸಮಾಜದ ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಜೊತೆಗೂಡಿರುವ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಪರಿಸರ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವುದು ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತಂದಿದೆ. ಈ ಪರಿಸರ ಶಕ್ತಿಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ರೀತಿಯ ಸೇವೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಕೆಳಗಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸೇವೆ ಮಾಡಲು ಜವಾಬ್ದಾರರು.

(1) ಗ್ರಾಹಕರ ಸಂಪತ್ತು: ಗ್ರಾಹಕರ ಆದಾಯದ ವೇಗ ಹೆಚ್ಚಳದ ಕಾರಣ, ಕ್ಲಬ್ಗಳು, ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆ, ದೇಶೀಯ ಸೇವೆಗಳು, ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ, ಮನರಂಜನೆ, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಹೂಡಿಕೆ, ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ, ವಿಮೆ, ರಿಪೇರಿ ಮುಂತಾದ ಹೊಸ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಅವರು ಆಕರ್ಷಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಮತ್ತು ಇದು ಹಿಂದೆಂದಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ಕುಟುಂಬ ವೆಚ್ಚದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಬದಲಾವಣೆ ಇದೆ.

(2) ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಮಹಿಳೆಯರು: ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮಹಿಳೆಯರು ವಿವಿಧ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ಯಾಂಕ್ಗಳು, ವಿಮೆ, ವಿಮಾನಯಾನಗಳು ಮುಂತಾದ ಸೇವೆಗಳ ವಲಯದಲ್ಲಿನ ಮಹಿಳೆಯರ ಕಾರ್ಯವೈಖರಿ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಶಂಸನೀಯವಾಗಿದೆ. ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ, ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಪುರುಷ ಪ್ರಾಬಲ್ಯದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಹೆಚ್ಚಳದಿಂದಾಗಿ, ದೇಶೀಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು, ಫಾಸ್ಟ್ ಫುಡ್ ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ಗಳು, ಮದುವೆಯ ಸಮಾಲೋಚನೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೈಕೆ, ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳು, ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿವೆ.

(3) ಡಬಲ್ ಆದಾಯ ಯಾವುದೇ ಮಕ್ಕಳು (ಡಿಂಕ್): ಡಿಂಕ್ಸ್ ಗಳು ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಪೋಷಕ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮುಂದೂಡಲ್ಪಟ್ಟ ಜೋಡಿಗಳು ಹಾಗು ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರಕರಣಗಳಲ್ಲಿ, ಯಾವುದೇ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಾರದೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಡಿಂಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ದಿನದಿಂದ ದಿನಕ್ಕೆ ವ್ಯಾಪಕ ವಾಗಿ ಹರಡುತ್ತಿದೆ. ಪೋಷಕತ್ವವು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಬದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಮಯದ ಮೇಲೆ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ, ಇದರಿಂದ ಅವರ ವೃತ್ತಿ ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಿಧಾನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಅವರ ಪೋಷಕತ್ವ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಮುಂದೂಡಬಹುದು. ಅವರ ಜೀವನ ಶೈಲಿ ಯಾವುದಾದರೂ, ಅವರಿಗೆ ಡಬಲ್ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲ, ಮನರಂಜನೆ, ಹೋಟೆಲ್ಗಳು ಮತ್ತು ರೆಸ್ಟಾರೆಂಟ್ಗಳು, ವೃತ್ತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ದೇಶೀಯ ಸೇವೆಗಳು, ಪ್ರಯಾಣದ ರೆಸಾರ್ಟ್ಗಳು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆರೈಕೆ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂತಹ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವುದು ಈ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.

(4) ವಿರಾಮ ಸಮಯ: ಜನರಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ರಜಾದಿನಗಳು ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಸಮಯ ಸಿಗುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಪ್ರಯಾಣ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು, ರೆಸಾರ್ಟ್ಗಳು, ಹೋಟೆಲ್ಗಳು ಮತ್ತು ಮನರಂಜನೆಯ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಈ ಸಮಯವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಇಚ್ಛಿಸುವ ಇತರರು ಇದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ, ವಯಸ್ಕ ಶಿಕ್ಷಣ, ದೂರ ಶಿಕ್ಷಣ, ಅರೆಕಾಲಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ.

(5) ಹೆಚ್ಚಿನ ಜೀವಿತಾವಧಿ: ವಿಶ್ವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವರದಿ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಸೂಚ್ಯಂಕದ ಪ್ರಕಾರ, ಕೆಲವೊಂದು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತದ ಜನರ ಜೀವನ ನಿರೀಕ್ಷೆಯು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿದೆ. ಇದು ವೈದ್ಯಕೀಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿನ ಪ್ರಗತಿ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಅರಿವು ಮೂಡಿಸುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿರಬಹುದು. ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು, ನರ್ಸಿಂಗ್ ಹೋಮ್ಸ್, ಮನರಂಜನೆ, ವಿರಾಮ ಸೇವೆಗಳು, ಹೂಡಿಕೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮುಂತಾದ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜೀವಿತಾವಧಿ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸುತ್ತದೆ.

(6) ಉತ್ಪನ್ನ ನಾವೀನ್ಯತೆಗಳು: ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರು ವೆಚ್ಚಕ್ಕಿಂತಲೂ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನದಂಡಗಳಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಸರಕುಗಳ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ತಯಾರಕರು ಗುಣಮಟ್ಟದ ಸುಧಾರಣೆ, ನಾವೀನ್ಯತೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಗಮನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನದ ಹೊಸತನದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸೇವೆಗಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸೇವೆಯ ಸೇವೆಗಳು, ರಿಪೇರಿ, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್, ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಶಿಕ್ಷಣ ಇತ್ಯಾದಿ.

(7) ಉತ್ಪನ್ನದ ಸಂಕೀರ್ಣತೆ: ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಈಗ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಇದು ವಿಶೇಷ ಪರಿಣಿತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಸೇವಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನೀರಿನ ಶುದ್ಧೀಕರಣ, ಮೈಕ್ರೊವೇವ್ ಓವನ್, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು, ಇತ್ಯಾದಿ ಸೇವೆಗಳ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.ಉತ್ಪನ್ನ ಸಂಕೀರ್ಣತೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತವೆ ಈ ಸಂಕೀರ್ಣ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗೆ ನಿರ್ವಹಣೆ ಒದಗಿಸಲು ಪರಿಣಿತ ಪರಿಣಿತರಿಗೆ ಬೇಡಿಕೆ ಮತ್ತು ತಜ್ಞ ಸಲಹೆ, ಸಲಹಾ ಸೇವೆಗಳು, ಮುಂತಾದ ಇತರ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊರತರುತ್ತದೆ.

 (8) ಜೀವನದ ಸಂಕೀರ್ಣತೆ: ಕೆಲವು ಉತ್ಪನ್ನ ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳು ಮಾನವ ಜೀವನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆರಾಮದಾಯಕ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣಗೊಳಿಸಿದೆ. ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ, ಮಾನಸಿಕ-ರಾಜಕೀಯ, ತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಜೀವನವು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಕಾನೂನು ನೆರವು, ತೆರಿಗೆ ಸಲಹಾ, ವೃತ್ತಿಪರ ಸೇವೆಗಳು, ಏರ್ಲೈನ್ಸ್, ಕೊರಿಯರ್ ಸೇವೆಗಳು, ವಿಮೆ, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಮುಂತಾದ ಸೇವೆಗಳ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಯನ್ನು ತಂದಿದೆ.

(9) ಹೊಸ ಯುವಜನರು: ಪ್ರತಿ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯು ತನ್ನದೇ ಆದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ಜೀವನ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ತಮ್ಮ ಜೀವನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳು / ಶೈಲಿಗಳು, ಮುಕ್ತಾಯ, ಚಿಂತನೆ, ವರ್ತನೆಗಳು, ನಡವಳಿಕೆ, ನಂಬಿಕೆಗಳು, ತೃಪ್ತಿಗೊಳಿಸುವಿಕೆಗಳು, ಕಾರ್ಯಕ್ಷಮತೆ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಹೀಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತಲೆಮಾರುಗಳ ನಡುವೆ ಬಹಳಷ್ಟು ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಬದಲಾವಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಇಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯು ಮನರಂಜನೆ, ತ್ವರಿತ ಆಹಾರ, ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ಗಳು, ಪ್ರಯಾಣ, ಪ್ರವಾಸ ರೆಸಾರ್ಟ್ಗಳು, ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆ, ಸಮಾಲೋಚನೆ, ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

(10) ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಕೊರತೆ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ ವಿಜ್ಞಾನ: ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಖಾಲಿಯಾಗುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಣೆಯ ಅಗತ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವಂತೆ, ನಾವು ಮಾಲಿನ್ಯ ನಿಯಂತ್ರಣ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು, ಕಾರ್ ಪೂಲ್ಗಳು, ನೀರಿನ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂತಹ ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರ ಮುಂಬರುವದನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೇವೆ.

(11) ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಗುಂಪು: ಜಾಗತೀಕರಣದ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳು, ಖಾಸಗೀಕರಣ ಮತ್ತು ಉದಾರೀಕರಣವು ವೇಗವಾಗಿ ನಗರೀಕರಣದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡು ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ವಿಶ್ವ ಸಮೂಹ ಮತ್ತು ಅದರ ಬೆಂಬಲ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ. ಈ ಗುಂಪು ಹೊಸ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ತರುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹಳೆಯದನ್ನು ಮರು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿದೆ. ಹೋಟೆಲ್ಗಳು ಮತ್ತು ರೆಸ್ಟೋರೆಂಟ್ಗಳು, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ವಿಮೆ, ಪ್ರಯಾಣ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ, ಜಾಹೀರಾತು, ವಿಮಾನಯಾನ, ಕೊರಿಯರ್ ಸೇವೆಗಳು, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸಂಶೋಧನೆ, ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ, ಕಾನೂನು ಸೇವೆಗಳು, ಮುಂತಾದ ಸೇವೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಏಳಿಗೆಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆಗಳ ಪಾತ್ರ

ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆಯು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಗಿದ್ದು ಮತ್ತು ಸೇವೆಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. ಜಾಗತಿಕ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವಂತೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆಗಳು ಪ್ರಬಲ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಸೇವೆ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಮಹತ್ತರವಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಉದ್ಯಮಗಳ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಬಡತನ, ನಿರುದ್ಯೋಗ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಇತರ ತೊಂದರೆಗಳ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯು ಏಕೈಕ ಪರಿಹಾರ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಭರವಸೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಆಹಾರ ಸೇವೆಗಳು, ಸಂವಹನ, ವಿರಾಮ ಸೇವೆಗಳು, ನಿರ್ವಹಣೆ ಸೇವೆಗಳು, ಪ್ರಯಾಣ, ಮನರಂಜನಾ, ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಎಂಬ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿದಿನವೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಜೀವನವನ್ನು ಸ್ಪರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾರ್ಪೋರೆಟ್ ಮತ್ತು ಮನೆಯ ವಲಯದಿಂದ ಸೇವೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಸೇವೆಗಳ ಮೇಲೆ ಈ ಮಹತ್ವ ಮತ್ತು ಅದರ ಬಳಕೆಯು ಒಂದೇ ರಾತ್ರಿಯೇನೂ ಆಗಿಲ್ಲ - ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಅಂತ್ಯದ ನಂತರ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವಿನಾಶದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಯುದ್ಧದ ಹಾನಿಗೊಳಗಾದ ಆರ್ಥಿಕತೆಗಳನ್ನು ರಸ್ತೆಯ ಮೇಲೆ ಹಿಂತಿರುಗಿಸಲು ಬಹಳಷ್ಟು ಆರ್ಥಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕಿತ್ತು. ಸೇವೆ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಸ್ಫೋಟಕ ಏರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ಸಮರ II ಮೈಲಿಗಲ್ಲು ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಪ್ಪತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸರ್ವನಾಶದ ಉದ್ಯಮಗಳ ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಾಗಿದೆ. ಹಸಿರು ಕ್ರಾಂತಿ ಮತ್ತು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿ (ಬಿಳಿಯ ಕ್ರಾಂತಿ)ಯ ನಂತರ ಸೇವಾ ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಲಾಯಿತು, ಮುಂದಿನ ಸಂಭವನೀಯ ಜನಪ್ರಿಯ ಕ್ರಾಂತಿ ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿದೆ. ಹಸಿರು ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನು ಉಪಯೋಗಿಸಲು, ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ (ಅಂದರೆ, ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು). ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಉಪಕರಣಗಳು ಮತ್ತು ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ನಡೆಸಲು ಕಲಿತರು. ಸೇವೆಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಮಾನವ ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳೊಂದಿಗೆ ಮನುಷ್ಯನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುವುದು ಕಲಿಯುತ್ತಿದೆ.

ಇಂದಿನ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಅಪರೂಪದ ದರದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು 'ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಸೂರ್ಯೋದಯ ವಲಯ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಮೂರು ಗುಂಪುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ವಿಭಜಿಸುವ ಕೃಷಿಯ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮದೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ GDP ಯಲ್ಲಿ ಸೇವೆಗಳ ಪಾಲು ಉನ್ನತಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ತಲುಪಿದೆ.

ದೇಶ	ವ್ಯವಸಾಯ	ಕೈಗಾರಿಕೆ	ಸೇವೆ
USA	2 %	26	72
UK (1998)	2	31	67
France	2	26	72
Mexico	5	27	68
Republic of Korea (1998)	6	43	51
Brazil	9	29	62
China	17	50	33
Indonesia	20	45	35
India	28	25	46

ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸೇವೆಗಳು

ಸೇವೆಗಳು ಯಾವುದೇ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಯ ಕೇಂದ್ರಬಿಂದುವಾಗಿದೆ. ನಮ್ಮ ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಕಲ್ಯಾಣವು ಈಗ ಸೇವೆಗಳ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ. ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತದ ಎಲ್ಲಾ ದೇಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಈ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ತೋರುತ್ತವೆ. ಭಾರತದಂತಹ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ದೇಶಗಳಿಗೆ, ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ತೂಕವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ.

ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಕೃಷಿ ಪ್ರಕೃತಿಯಿಂದ ಕೃಷಿ-ಆಧಾರಿತ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೆ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ನಾವು ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಾಡಿದ್ದೇವೆ, ಈಗ ನಾವು ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಯೋಚಿಸುತ್ತೇವೆ. ಬಹುಶಃ ಈ ವಲಯವು ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಬಹುದು. ಆದಾಯ ವಲಯ ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗದ ಸೃಷ್ಟಿಗಳಿಗಾಗಿ ಸೇವೆ ವಲಯವು ಗಮನಾರ್ಹ ಕೊಡುಗೆ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಇಂದು ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಶೇಕಡ 55 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಉದ್ಯೋಗಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸುಮಾರು 40 ಶೇಕಡ ರಫ್ತು ಸೇವೆಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರವು ಇಂದು ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಮೇಲುಗೈ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಹಾಗು ಇದು ನಮ್ಮ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆದಾಯದ ಅರ್ಧಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.

ಸ್ವಯಂ ಅಂದಾಜು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು

1. ಸೇವೆಗಳ ಅರ್ಥ ತಿಳಿಸಿ. ಸೇವೆಗಳು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಗಿಂತ ಹೇಗೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿವೆ?
2. ಸೇವೆಗಳ ವರ್ಗೀಕರಣವು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನೀವು ಯೋಚಿಸುತ್ತೀರಾ? ಹೇಗೆ?
3. ಸೂಕ್ತ ಉದಾಹರಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇವೆಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿ. ಸೇವಾ ಮಾರಾಟಗಾರರ ಮುಂದೆ ಅವರು ಎದುರಿಸುವ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿ.
4. ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಿ.
5. ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಸೇವಾ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾದ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಬರೆಯಿರಿ.